պտուղ

Armenian

Etymology

From Old Armenian պտուղ (ptuł).

Pronunciation

• (Eastern Armenian, standard) IPA^(key): /pəˈtuʁ/ [pəˈtuʁ]
• (Western Armenian, standard) IPA^(key): /bəˈduʁ/ [bəˈduʁ]

• Audio (Eastern Armenian)

  (file)

Noun

պտուղ • (ptuġ)

1. fruit
2. (figuratively) result, fruit, yield
3. (biology) foetus

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	պտուղ (ptuġ)	պտուղներ (ptuġner)
dative	պտղի (ptġi)	պտուղների (ptuġneri)
ablative	պտղից (ptġicʻ)	պտուղներից (ptuġnericʻ)
instrumental	պտղով (ptġov)	պտուղներով (ptuġnerov)
locative	պտղում (ptġum)	պտուղներում (ptuġnerum)
	definite forms
nominative	պտուղը/պտուղն (ptuġə/ptuġn)	պտուղները/պտուղներն (ptuġnerə/ptuġnern)
dative	պտղին (ptġin)	պտուղներին (ptuġnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	պտուղս (ptuġs)	պտուղներս (ptuġners)
dative	պտղիս (ptġis)	պտուղներիս (ptuġneris)
ablative	պտղիցս (ptġicʻs)	պտուղներիցս (ptuġnericʻs)
instrumental	պտղովս (ptġovs)	պտուղներովս (ptuġnerovs)
locative	պտղումս (ptġums)	պտուղներումս (ptuġnerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	պտուղդ (ptuġd)	պտուղներդ (ptuġnerd)
dative	պտղիդ (ptġid)	պտուղներիդ (ptuġnerid)
ablative	պտղիցդ (ptġicʻd)	պտուղներիցդ (ptuġnericʻd)
instrumental	պտղովդ (ptġovd)	պտուղներովդ (ptuġnerovd)
locative	պտղումդ (ptġumd)	պտուղներումդ (ptuġnerumd)

Synonyms

• (fruit): միրգ (mirg), բար (bar)

Old Armenian

Etymology

Petersson derived from Proto-Indo-European *bud-, *bewd- (“to swell”), together with պտուկ (ptuk). This is accepted by Pokorny and J̌ahukyan. Ačaṙean remarks that this etymology is formally acceptable and for the suffix -ուղ (-uł) compares -իլ (-il), -աղ (-ał), but he does not accept the etymology because of the absence of reflexes with the meaning “fruit”.

Noun

պտուղ • (ptuł)

1. fruit

   դալար պտուղ ― dalar ptuł ― fresh fruit

   կանաչ պտուղ ― kanačʻ ptuł ― green or unripe fruit

   վաղահաս պտուղ ― vałahas ptuł ― premature fruit

   հասուն պտուղ ― hasun ptuł ― ripe fruit

   չոր պտուղ ― čʻor ptuł ― dried fruit

   փտեալ պտուղ ― pʻteal ptuł ― rotten fruit

   կեղեւ պտղոց ― kełew ptłocʻ ― peel, paring

   կեղեւել զպտուղս ― kełewel zptułs ― to pare, to peel; to decorticate, to strip

   պտուղ տալ, բերել ― ptuł tal, berel ― to bear, to yield, to produce fruits

   պտուղ քաղել ― ptuł kʻałel ― to gather, to pluck, to pick fruit

   • 7th century, Anania Širakacʿi, Ašxarhacʿoycʿ [Geography] :

     Վեցերորդ՝ Կորճէք յելից կայ Մոկաց առ Ասորեստանիւ։ Եւ գաւառս ունի մետասան․ զԿորդիս, զԿորդիս վերին, զԿորդիս միջին, զԿորդիս ներքին, զԱյտուանս, զՄոթղանս, զՈրսիրանս, զԿարատունիս, զՃահուկ, զՓոքր Աղբակ։ Եւ ունի զառիկ․ եւ ի պտղոց՝ շահդանակ։

     Vecʻerord, Korčēkʻ yelicʻ kay Mokacʻ aṙ Asorestaniw. Ew gawaṙs uni metasan; zKordis, zKordis verin, zKordis miǰin, zKordis nerkʻin, zAytuans, zMotʻłans, zOrsirans, zKaratunis, zČahuk, zPʻokʻr Ałbak. Ew uni zaṙik; ew i ptłocʻ, šahdanak.

     • 1992 translation by Robert H. Hewsen

       Korčēkʿ is east of Mokkʿ by Assyria. It has eleven districts: Kordis, Upper Kordis, Middle Kordis, Lower Kordis, Aytuans, Motʿłans, Orsirans, Karatunis, Čahuk, and Lesser Ałbak. It has arsenic and among its fruits is the chestnut.

2. (figuratively) fruit, produce, effect, result

   պտուղ քաղել ― ptuł kʻałel ― to reap the fruit of, to derive benefit from

3. church tax
4. grape (individual berry)
5. (figuratively) pupil of an eye (because of its round shape)

   պտուղ աչաց ― ptuł ačʻacʻ ― pupil, eye-ball, apple of the eye

6. (figuratively) tip of the finger (because of its round shape)

   չորս պտուղ խունկ ― čʻors ptuł xunk ― four pinches of incense

Declension

o-type

	singular		plural
nominative	պտուղ (ptuł)		պտուղք (ptułkʻ)
genitive	պտղոյ (ptłoy)		պտղոց (ptłocʻ)
dative	պտղոյ (ptłoy)		պտղոց (ptłocʻ)
accusative	պտուղ (ptuł)		պտուղս (ptułs)
ablative	պտղոյ (ptłoy)		պտղոց (ptłocʻ)
instrumental	պտղով (ptłov)		պտղովք (ptłovkʻ)
locative	պտուղ (ptuł)		պտուղս (ptułs)

Derived terms

• ամենապտղութիւն (amenaptłutʻiwn)
• ամենապտուղ (amenaptuł)
• անպտղաբեր (anptłaber)
• անպտղաբերութիւն (anptłaberutʻiwn)
• անպտղագոյն (anptłagoyn)
• անպտղական (anptłakan)
• անպտղանամ (anptłanam)
• անպտղիմ (anptłim)
• անպտղութիւն (anptłutʻiwn)
• անպտուղ (anptuł)
• առաջապտուղք (aṙaǰaptułkʻ)
• առաջնապտուղք (aṙaǰnaptułkʻ)
• արգաւանդապտուղ (argawandaptuł)
• բազմապտղաբեր (bazmaptłaber)
• բազմապտղական (bazmaptłakan)
• բազմապտուղ (bazmaptuł)
• բարեպտղութիւն (bareptłutʻiwn)
• բարեպտուղ (bareptuł)
• բոլորապտուղ (boloraptuł)
• գեղեցկապտուղ (gełecʻkaptuł)
• դառնապտուղ (daṙnaptuł)
• լիապտուղ (liaptuł)
• ծայրապտուղք (cayraptułkʻ)
• ծանրապտուղ (canraptuł)
• կաղնապտուղ (kałnaptuł)
• հասարակապտուղ (hasarakaptuł)
• ձիթապտուղ (jitʻaptuł)
• մանրապտուղ (manraptuł)
• մեծապտուղ (mecaptuł)
• միապտուղ (miaptuł)
• յարապտուղ (yaraptuł)
• յոգնապտուղ (yognaptuł)
• նախապտուղ (naxaptuł)
• ներպտղական (nerptłakan)
• նուազապտուղ (nuazaptuł)
• պտղաբեր (ptłaber)
• պտղաբերեմ (ptłaberem)
• պտղաբերիմ (ptłaberim)
• պտղաբերիչ (ptłaberičʻ)
• պտղաբերութիւն (ptłaberutʻiwn)
• պտղաբոյծ (ptłaboyc)
• պտղագործ (ptłagorc)
• պտղազարդ (ptłazard)
• պտղազարդիմ (ptłazardim)
• պտղազուարճ (ptłazuarč)
• պտղաթափ (ptłatʻapʻ)
• պտղալի (ptłali)
• պտղալիութիւն (ptłaliutʻiwn)
• պտղալից (ptłalicʻ)
• պտղալուծ (ptłaluc)
• պտղախակ (ptłaxak)
• պտղախայծ (ptłaxayc)
• պտղախայծութիւն (ptłaxaycutʻiwn)
• պտղախունկ (ptłaxunk)
• պտղածին (ptłacin)
• պտղածնիմ (ptłacnim)
• պտղածնող (ptłacnoł)
• պտղածնութիւն (ptłacnutʻiwn)
• պտղական (ptłakan)
• պտղակն (ptłakn)
• պտղակորոյս (ptłakoroys)
• պտղակորուսութիւն (ptłakorusutʻiwn)
• պտղահասութիւն (ptłahasutʻiwn)
• պտղահատ (ptłahat)
• պտղաճոխ (ptłačox)
• պտղապարգեւ (ptłapargew)
• պտղատածող (ptłatacoł)
• պտղատոհմական (ptłatohmakan)
• պտղատու (ptłatu)
• պտղատուիմ (ptłatuim)
• պտղատուութիւն (ptłatuutʻiwn)
• պտղարար (ptłarar)
• պտղաւետեմ (ptławetem)
• պտղաւէտ (ptławēt)
• պտղաւէտեմ (ptławētem)
• պտղաւէտութիւն (ptławētutʻiwn)
• պտղաւոր (ptławor)
• պտղաւորեմ (ptławorem)
• պտղաքաղ (ptłakʻał)
• պտղաքաղեմ (ptłakʻałem)
• պտղաքանդակ (ptłakʻandak)
• պտղեղ (ptłeł)
• պտղեղութիւն (ptłełutʻiwn)
• պտղի (ptłi)
• պտղիմ (ptłim)
• սակաւապտուղ (sakawaptuł)
• սկզբնապտուղ (skzbnaptuł)
• քաղցրապտուղ (kʻałcʻraptuł)
• քաջապտղութիւն (kʻaǰaptłutʻiwn)
• քաջապտուղ (kʻaǰaptuł)

 

Descendants

• Armenian: պտուղ (ptuġ)
• → Georgian: პტული (ṗṭuli)
• ⇒ Laz: ონტულე (onťule, “kitchen-garden”)

References

• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “պտուղ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “պտուղ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 112–113
• J̌ahukyan, Geworg (2010) “պտուղ”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, pages 645—646
• Petersson, Herbert (1916) “Beiträge zur armenischen Wortkunde”, in Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung (in German), volume 47, number 3/4, pages 252–254
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “պտուղ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Pokorny, Julius (1959) Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 1, Bern, München: Francke Verlag, page 100