շունչ

Armenian

Etymology

From Old Armenian շունչ (šunčʻ).

Pronunciation

• (Eastern Armenian, standard) IPA^(key): /ʃunt͡ʃʰ/ [ʃunt͡ʃʰ]
• (Western Armenian, standard) IPA^(key): /ʃunt͡ʃ/ [ʃunt͡ʃʰ]

• Audio (Eastern Armenian)

  (file)

Noun

շունչ • (šunčʻ)

1. breath
2. breathing, respiration
3. soul, person
4. light breeze
5. (music) pause

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	շունչ (šunčʻ)	շունչեր (šunčʻer)
dative	շունչի (šunčʻi)	շունչերի (šunčʻeri)
ablative	շունչից (šunčʻicʻ)	շունչերից (šunčʻericʻ)
instrumental	շունչով (šunčʻov)	շունչերով (šunčʻerov)
locative	շունչում (šunčʻum)	շունչերում (šunčʻerum)
	definite forms
nominative	շունչը/շունչն (šunčʻə/šunčʻn)	շունչերը/շունչերն (šunčʻerə/šunčʻern)
dative	շունչին (šunčʻin)	շունչերին (šunčʻerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	շունչս (šunčʻs)	շունչերս (šunčʻers)
dative	շունչիս (šunčʻis)	շունչերիս (šunčʻeris)
ablative	շունչիցս (šunčʻicʻs)	շունչերիցս (šunčʻericʻs)
instrumental	շունչովս (šunčʻovs)	շունչերովս (šunčʻerovs)
locative	շունչումս (šunčʻums)	շունչերումս (šunčʻerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	շունչդ (šunčʻd)	շունչերդ (šunčʻerd)
dative	շունչիդ (šunčʻid)	շունչերիդ (šunčʻerid)
ablative	շունչիցդ (šunčʻicʻd)	շունչերիցդ (šunčʻericʻd)
instrumental	շունչովդ (šunčʻovd)	շունչերովդ (šunčʻerovd)
locative	շունչումդ (šunčʻumd)	շունչերումդ (šunčʻerumd)

Related terms

• շնչել (šnčʻel)

Old Armenian

Etymology

Probably of onomatopoeic origin.

Noun

շունչ • (šunčʻ)

1. breath, puff; respiration

   շունչ կլանել, առնուլ ― šunčʻ klanel, aṙnul ― to breathe, to take breath, to recover one's breath, to respire; to repose, to rest, to take a little breath or respite

   շունչ առնուլ լիաբերան ― šunčʻ aṙnul liaberan ― to breathe freely; to draw a long breath

   հատանիլ շնչոյ ― hatanil šnčʻoy ― to lose breath

   ի շունչ վախճանին հասանել ― i šunčʻ vaxčanin hasanel ― to be near to one's last breath

   ցշունչ վախճանին ― cʻšunčʻ vaxčanin ― to one's last gasp

   շունչ վախճանին չեւ էր հասեալ ― šunčʻ vaxčanin čʻew ēr haseal ― he had not yet yielded his last breath

   ընդ վախճանել շնչոյն ― ənd vaxčanel šnčʻoyn ― while expiring

   մինչեւ ի վերջին շունչն ― minčʻew i verǰin šunčʻn ― to the last moment

   ի յետին շունչն հասեալ է ― i yetin šunčʻn haseal ē ― he is at his last breath, in the pangs of death

   ցյետին շունչ կենաց իմոց ― cʻyetin šunčʻ kenacʻ imocʻ ― to the last moment of my life

   ի մի շունչ կլանել ― i mi šunčʻ klanel ― to swallow in one gulp, at a draught

2. spirit, soul, life, person

   միով շնչով ― miov šnčʻov ― unanimously, with one accord

   ամենայն շունչ կենդանի ― amenayn šunčʻ kendani ― all that has life; every living soul

3. wind, breeze

   ի շունչ հողմոյ գեղածփեալ ― i šunčʻ hołmoy gełacpʻeal ― at the mercy of the winds

Declension

o-type

	singular		plural
nominative	շունչ (šunčʻ)		շունչք (šunčʻkʻ)
genitive	շնչոյ (šnčʻoy)		շնչոց (šnčʻocʻ)
dative	շնչոյ (šnčʻoy)		շնչոց (šnčʻocʻ)
accusative	շունչ (šunčʻ)		շունչս (šunčʻs)
ablative	շնչոյ (šnčʻoy)		շնչոց (šnčʻocʻ)
instrumental	շնչով (šnčʻov)		շնչովք (šnčʻovkʻ)
locative	շունչ (šunčʻ)		շունչս (šunčʻs)
the plural genitive can be i-type շնչից (šnčʻicʻ)

Derived terms

• անշնչաբար (anšnčʻabar)
• անշնչական (anšnčʻakan)
• անշնչանամ (anšnčʻanam)
• անշնչապէս (anšnčʻapēs)
• անշնչաւոր (anšnčʻawor)
• անշնչութիւն (anšnčʻutʻiwn)
• անշունչ (anšunčʻ)
• աստուածաշունչ (astuacašunčʻ)
• արգելաշունչ (argelašunčʻ)
• արտաշնչական (artašnčʻakan)
• արտաշնչանամ (artašnčʻanam)
• արտաշնչեմ (artašnčʻem)
• արտաշնչութիւն (artašnčʻutʻiwn)
• արտաշնչումն (artašnčʻumn)
• արտաքսաշնչումն (artakʻsašnčʻumn)
• բարեշնչութիւն (barešnčʻutʻiwn)
• բարեշունչ (barešunčʻ)
• բոցաշնչութիւն (bocʻašnčʻutʻiwn)
• բոցաշունչ (bocʻašunčʻ)
• բռնաշունչ (bṙnašunčʻ)
• գազանաշունչ (gazanašunčʻ)
• գաղտնաշշունչ (gałtnaššunčʻ)
• դառնաշունչ (daṙnašunčʻ)
• դժուարաշնչութիւն (džuarašnčʻutʻiwn)
• դժուարաշունչ (džuarašunčʻ)
• դիւաշունչ (diwašunčʻ)
• թիւրաշունչ (tʻiwrašunčʻ)
• խստաշունչ (xstašunčʻ)
• ծանրաշնչութիւն (canrašnčʻutʻiwn)
• ծխաշունչ (cxašunčʻ)
• համաշնչապէս (hamašnčʻapēs)
• համաշնչութիւն (hamašnčʻutʻiwn)
• համաշունչ (hamašunčʻ)
• հեշտաշունչ (heštašunčʻ)
• հոգեշունչ (hogešunčʻ)
• հոգիաշունչ (hogiašunčʻ)
• հողմաշունչ (hołmašunčʻ)
• հովաշունչ (hovašunčʻ)
• հրաշնչութիւն (hrašnčʻutʻiwn)
• հրաշունչ (hrašunčʻ)
• մահաշունչ (mahašunčʻ)
• մեռելաշունչ (meṙelašunčʻ)
• միաշնչութիւն (miašnčʻutʻiwn)
• միաշունչ (miašunčʻ)
• մոխրաշունչ (moxrašunčʻ)
• յորդաշունչ (yordašunčʻ)
• ներշնչական (neršnčʻakan)
• ներշնչաւոր (neršnčʻawor)
• շնչաբեր (šnčʻaber)
• շնչաբերիմ (šnčʻaberim)
• շնչաբերութիւն (šnčʻaberutʻiwn)
• շնչաբոյս (šnčʻaboys)
• շնչաբուսական (šnčʻabusakan)
• շնչախառն (šnčʻaxaṙn)
• շնչածնականագոյն (šnčʻacnakanagoyn)
• շնչածնութիւն (šnčʻacnutʻiwn)
• շնչակալ (šnčʻakal)
• շնչական (šnčʻakan)
• շնչականապէս (šnčʻakanapēs)
• շնչակապ (šnčʻakap)
• շնչակապութիւն (šnčʻakaputʻiwn)
• շնչակեաց (šnčʻakeacʻ)
• շնչակիր (šnčʻakir)
• շնչակից (šnčʻakicʻ)
• շնչակցութիւն (šnčʻakcʻutʻiwn)
• շնչահան (šnčʻahan)
• շնչահեղձոյց (šnčʻahełjoycʻ)
• շնչամ (šnčʻam)
• շնչանամ (šnčʻanam)
• շնչապահ (šnčʻapah)
• շնչառու (šnčʻaṙu)
• շնչառուչ (šnčʻaṙučʻ)
• շնչասպառ (šnčʻaspaṙ)
• շնչատեսակ (šnčʻatesak)
• շնչատեսիլ (šnčʻatesil)
• շնչարգել (šnčʻargel)
• շնչացութիւն (šnčʻacʻutʻiwn)
• շնչացուցանեմ (šnčʻacʻucʻanem)
• շնչաւոր (šnčʻawor)
• շնչաւորական (šnčʻaworakan)
• շնչաւորակոյտ (šnčʻaworakoyt)
• շնչաւորեմ (šnčʻaworem)
• շնչաւորութիւն (šnčʻaworutʻiwn)
• շնչափող (šnčʻapʻoł)
• շնչեմ (šnčʻem)
• շնչերակ (šnčʻerak)
• շնչերակական (šnčʻerakakan)
• շնչեցուցանեմ (šnčʻecʻucʻanem)
• շնչիւն (šnčʻiwn)
• շնչորսական (šnčʻorsakan)
• շնչուկ (šnčʻuk)
• շնչումն (šnčʻumn)
• ոգեշունչ (ogešunčʻ)
• ուղղաշունչ (ułłašunčʻ)
• չարաշունչ (čʻarašunčʻ)
• վաւաշունչ (vawašunčʻ)
• վերաշնչեմ (verašnčʻem)
• վերաշնչութիւն (verašnčʻutʻiwn)
• վերաշնչումն (verašnčʻumn)
• վերշնչութիւն (veršnčʻutʻiwn)
• վիշապաշունչ (višapašunčʻ)
• ցրտաշունչ (cʻrtašunčʻ)
• քաղցրաշնչեալ (kʻałcʻrašnčʻeal)
• քաղցրաշունչ (kʻałcʻrašunčʻ)
• քաջաշնչութիւն (kʻaǰašnčʻutʻiwn)
• քաջաշունչ (kʻaǰašunčʻ)
• քոյինաշունչ (kʻoyinašunčʻ)
• օդաշունչ (ōdašunčʻ)
• օձաշունչ (ōjašunčʻ)

 

Descendants

• Armenian: շունչ (šunčʻ)

References

• Petrosean, Matatʻeay (1879) “շունչ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “շունչ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “շունչ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press