rozetrzeć

Old Polish

Etymology

From roze- +‎ trzeć. First attested in the middle of the 15th century. Compare Old Czech rozetřieti.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /rɔzɛtr̝ɛːt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /rɔzɛtr̝et͡ɕ/

Verb

rozetrzeć pf (imperfective rozcierać)

1. to crush
   • 1874-1891 [End of the fifteenth], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume LIII, page 62:

     Recipe szysky dąbove, roszetrzy dobrzye, vyphy quocumque potu excepto vino

     [Recipe szyszki dębowe, rozetrzy dobrz[y]e, wypi[j] quocumque potu excepto vino]

2. to cut apart (to separate by cutting)
   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXIV, page 361:

     Pothem kazal y pylą drewnyaną na poly rozetrzecz sarra lignea fecit per medium sarrari

     [Potem kazał ji piłą drewnianą na poły rozetrzeć sarra lignea fecit per medium sarrari]

Descendants

• Polish: rozetrzeć
• Silesian: rozetrzić

References

• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “rozetrzeć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish rozetrzeć. By surface analysis, roze- +‎ trzeć. Compare Czech rozetřít, Kashubian rozetrzéc, and Russian растере́ть (rasterétʹ).

Pronunciation

• IPA^(key): /rɔˈzɛ.tʂɛt͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /rɔˈzɛ.tʂɛt͡ɕ/, /rɔˈzɛ.tr̝ɛt͡ɕ/, /rɔˈzɛ.tʂet͡ɕ/, /rɔˈzɛ.tr̝et͡ɕ/

• Audio

  (file)

• Rhymes: -ɛtʂɛt͡ɕ
• Syllabification: ro‧ze‧trzeć

Verb

rozetrzeć pf (imperfective rozcierać)

1. (transitive) to grate apart (to pressing on something and moving a body part or held object over it to cause it to turn into a shapeless mass) [+instrumental = with what]
2. (transitive) to spread by rubbing [+instrumental = with what]
3. (transitive) to rub, to give a rub (by touching and kneading some part of the body, to remove or reduce pain or numbness)
4. (transitive, Middle Polish) to saw apart

   Synonym: rozpiłować

5. (transitive, Middle Polish) to annihilate, to exterminate

   Synonyms: unicestwić, zgładzić

6. (reflexive with się) to be grated apart
7. (reflexive with się) to be spread by rubbing
8. (reflexive with się) to rub each other
9. (reflexive with się) to rub oneself
10. (reflexive with się) to smear (to lose one's outline due to pressure or having something run something over it)

Conjugation

Conjugation of rozetrzeć pf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		rozetrzeć
future tense	1st	rozetrę			rozetrzemy
	2nd	rozetrzesz			rozetrzecie
	3rd	rozetrze			rozetrą
	impersonal	rozetrze się
past tense	1st	roztarłem, -(e)m roztarł	roztarłam, -(e)m roztarła	roztarłom, -(e)m roztarło	roztarliśmy, -(e)śmy roztarli	roztarłyśmy, -(e)śmy roztarły
	2nd	roztarłeś, -(e)ś roztarł	roztarłaś, -(e)ś roztarła	roztarłoś, -(e)ś roztarło	roztarliście, -(e)ście roztarli	roztarłyście, -(e)ście roztarły
	3rd	roztarł	roztarła	roztarło	roztarli	roztarły
	impersonal	roztarto
conditional	1st	roztarłbym, bym roztarł	roztarłabym, bym roztarła	roztarłobym, bym roztarło	roztarlibyśmy, byśmy roztarli	roztarłybyśmy, byśmy roztarły
	2nd	roztarłbyś, byś roztarł	roztarłabyś, byś roztarła	roztarłobyś, byś roztarło	roztarlibyście, byście roztarli	roztarłybyście, byście roztarły
	3rd	roztarłby, by roztarł	roztarłaby, by roztarła	roztarłoby, by roztarło	roztarliby, by roztarli	roztarłyby, by roztarły
	impersonal	roztarto by
imperative	1st	niech rozetrę			rozetrzyjmy
	2nd	rozetrzyj			rozetrzyjcie
	3rd	niech rozetrze			niech rozetrą
passive adjectival participle		roztarty	roztarta	roztarte	roztarci	roztarte
anterior adverbial participle		roztarłszy
verbal noun		roztarcie

Further reading

• rozetrzeć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• rozetrzeć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “rozetrzeć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “rozetrzeć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “rozetrzeć”, in Słownik języka polskiego‎^[1]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “rozetrzeć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[2]
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “rozetrzeć”, in Słownik języka polskiego‎^[3] (in Polish), volume 5, Warsaw, page 609